سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت اعلام كرد
آثار روانی انتشار اخبار خودکشی
سلامت: تحقیقات نشان داده اند نحوه پوشش اخبار خودکشی می تواند نقش به سزایی در تغییر رفتارهای افراد مستعد خودکشی ایفا کند؛ به طوری از یک سو، انتشار این اخبار می تواند به افزایش احساس ناامیدی و تقویت افکار خودکشی در بعضی افراد منجر شود و از طرف دیگر، در صورتیکه بطور مسئولانه و با دقت منتشر شوند، می توانند آگاهی رسانی کرده و افراد را به سوی دریافت کمک های روانی هدایت کنند.
به گزارش سلامت به نقل از ایسنا، به همین دلیل همیشه نگرانی هایی از تأثیرات منفی انتشار اخبار خودکشی وجود داشته؛. در همین جهت نیز وزارت بهداشت دستورالعمل جدیدی برای مدیریت این نوع اخبار به رسانه ها ابلاغ کرده است.
دکتر محمدرضا شالبافان، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت جزئیات این دستورالعمل را تشریح کرده و بر اهمیت نقش رسانه ها در پایین آوردن لطمه های روانی ناشی از انتشار اخبار خودکشی تاکید و از این مساله به عنوان یک گام مهم در مدیریت لطمه های روانی در جامعه یاد کرد.
دستورالعمل تازه وزارت بهداشت؛ تغییر نگاه به پوشش اخبار حساس
وی با تکیه بر این که این دستورالعمل، سومین ویرایش دستورالعمل مدیریت اخبار خودکشی در رسانه است، اظهار داشت: دستورالعمل جدید که توسط دفتر سلامت روانی اجتماعی وزارت بهداشت تدوین و ابلاغ گردیده است، خصوصاً در حوزه توجه به فضای مجازی و رسانه های غیررسمی تفاوت هایی با دستورالعمل های قبلی دارد.
شالبافان با اشاره به تأثیرات منفی انتشار و نقل اخبار خودکشی بر افکار خودکشی در جامعه و تاکید سازمان جهانی بهداشت بر این موضوع، اضافه کرد: سازمان جهانی بهداشت مدتی پیش مبادرت به تدوین دستورالعمل جدیدی دراین خصوص کرد که نسبت به دستورالعمل های قبلی خاصیت های برجسته ای داشت و همچون آنها می توان به توجه ویژه به انتشار اخبار در فضای مجازی اشاره نمود. درحالیکه در دستورالعمل های قبلی، بر انتشار اخبار در رسانه های رسمی تاکید شده بود. دستورالعمل جدید وزارت بهداشت نیز با الهام از دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی درباره ی پیش گیری از خودکشی و با هدف کاهش نتایج منفی گزارش اخبار خودکشی و افزایش تأثیرات مثبت رسانه ها تدوین شده است.
ضرورت توجه به نحوه انتشار اخبار خودکشی
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت اظهار داشت: در سالهای اخیر در سرتاسر دنیا همچون ایران، خیلی از اخبار نه از رسانه های رسمی، بلکه از رسانه های غیررسمی و توسط افراد در فضای مجازی منتشر می شود. در دستورالعمل جدید تاکید ویژه ای انجام شده بر مواردی که باید در فضاهای مجازی به آنها پرداخت که با انتشار گسترده و رسمی این دستورالعمل می توان در این راه گام برداشت.
وی ادامه داد: در این دستورالعمل، مثال هایی مطرح شده در مورد این که یک خبر در مورد خودکشی اگر به شیوه نامناسب منتشر شود، چه اثری داشته و چنانچه بصورت استاندارد منتشر شود چه تاثیراتی در پی خواهد داشت؟ نحوه بیان و تیتر خبر بسیار اهمیت دارد، چونکه در خیلی از مواقع خبرنگاران حرفه ای براین امر واقف هستند، اما نمی دانند که باید چه کنند و این دستورالعمل با حداقل اطلاعات تئوریک، راهکارهای عملی و موثر را در اختیار آنان قرار می دهد.
ایشان سپس اظهار نمود که این دستورالعمل در قالب ۱۸ صفحه تدوین و سعی شده است تا بصورت مختصر و مفید، اطلاعات مهم و عملی را در اختیار اصحاب رسانه قرار دهد.
وی همین طور از برگزاری کارگاه های آموزشی و جلسات هم اندیشی با حضور خبرنگاران آگاهی داد و اضافه کرد: در سلسله جلساتی که با خبرنگاران برگزار می شود، با آنان همفکری و تبادل نظر کرده و دیدگاه های آنان نیز شنیده و پاسخ داده خواهد شد. این رویدادها باید بطور مستمر پیگیری شود.
مسئولیت اجتماعی رسانه ها در سلامت روان جامعه
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباب مسئولیت اجتماعی رسانه ها نیز، اظهار داشت: اکثریت افراد جامعه و به ویژه فعالان رسانه ای در کشورمان تمایلی ندارند تا سلامت روان جامعه لطمه ببیند، این دستورالعمل تنها یک ابزار آموزشی برای رسانه ها نیست، بلکه در تلاش است که با جلب توجه به این مساله مهم، اصحاب رسانه را به پذیرش مسئولیت اجتماعی خود در حوزه سلامت روان جامعه دعوت کند. این دستورالعمل، دعوتی از رسانه ها است که با جدیّت به موضوع سلامت روان پرداخته و با تمرکز بر کاهش احتمال خودکشی در جامعه، خصوصاً در بین گروههای مستعد، گام بردارند.
وی درباب جایگاه صدور چنین دستورالعمل هایی در نظام سلامت، اظهار داشت: صدور اینطور دستورالعمل ها به عنوان قسمتی از آگاهی عمومی می تواند اثربخش باشد، اما نیازمند تکرار و تعامل است. چونکه لطمه های روانی همیشه در متن جوامع وجود داشته و اتخاذ رویکرد پایدار و مستمر دراین خصوص از الزامات اثربخشی برنامه هاست.
آموزش اصولی در مورد خودکشی و سلامت روان
یکی دیگر از نکات مهمی که شالبافان به آن اشاره نمود، لزوم گنجاندن موضوعات در رابطه با خودکشی و سلامت روان در برنامه های درسی گروههای تخصصی روانشناسی، روانپزشکی و خبرنگاری بود و اضافه کرد: انتظار می رود که مباحث مربوط به سلامت روان و نحوه بیان اخبار خودکشی در برنامه های آموزشی این رشته ها وارد شود، تا بعد از فارغ التحصیلی، کارشناسان و خبرنگاران قادر باشند با دقت و مسئولیت پذیری اخبار خودکشی را پوشش دهند.
لزوم همکاری رسانه ها و وزارت بهداشت برای ارتقای سلامت روان جامعه
وی اظهار داشت: دراین خصوص نیازمند همکاری و همفکری با رسانه ها هستیم، برای اینکه در خیلی از مواقع دستورالعمل یک طرفه پاسخگو نیست. به ویژه در مورد رسانه های غیررسمی و افراد حقیقی موثر در فضای مجازی؛ این افراد خبرگزاری رسمی نیستند، اما چنانچه خبری را منتشر کنند، بازدید بسیاری خواهد داشت. بنابراین، چنانچه از آنها دعوت نماییم این شیوه نامه را مطالعه کرده و پیشنهادات خودرا مطرح کنند، در ویرایش های بعدی این پیشنهادات شان مدنظر قرار خواهد گرفت. بدین سبب آن چه که نیاز داریم این است که رسانه ها و خبرنگاران، در مورد انتشار اخبار خودکشی به ویژه افراد مشهور احتیاط کنند و آنرا جزو مسئولیت اجتماعی خود تلقی کنند.
آثار روانی انتشار اخبار خودکشی
وی با اعلان اینکه امکان دارد در افرادی که مستعد خودکشی هستند، انتقال دراماتیک مبادرت به خودکشی در افراد مشهور، منجر به تقلید و لطمه شود، به آثار روانی انتشار اخبار خودکشی اشاره نمود و دو پدیده مهم به اسامی «اثر ورتر» و «اثر پاپاگنو» را توضیح داد.
وی اظهار داشت: اثر ورتر به تقویت افکار خودکشی در افراد مستعد منجر می شود و می تواند موجب تقلید از خودکشی فرد معروف شود. اما اثر پاپاگنو بطور معکوس عمل کرده و می تواند با ارائه گزینه های دیگر، از خودکشی جلوگیری کرده و حتی در بعضی موارد تأثیرات مثبتی در پیش گیری از خودکشی داشته باشد.
وی ادامه داد: افرادی که گرفتار لطمه های روانی هستند، در شرایطی بسیار شکننده و بحرانی قرار دارند. اگر در این لحظات حساس دست آنها را بگیریم، می توانند به زندگی بازگردند، اما اگر آنها را رها نماییم، ممکنست برای همیشه از دستشان دهیم. در این بین، نقش رسانه ها به همان اندازه حساس، حیاتی و موثر است.
تعامل با رسانه ها و فضای مجازی
وی در پاسخ به این پرسش که آیا پیروی از دستورالعمل مدیریت انتشار اخبار خودکشی منجر به سلب آزادی بیان مطبوعات و ایجاد خودسانسوری می شود، اظهار داشت: در شیوه نامه جدید این مساله بطور واضح بیان شده است؛ هدف ما این نیست که اخبار منتشر نشوند، برای اینکه دنیای امروز، عصر ارتباطات و تکنولوژی است و نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت. اما آن چه مهمست این است که اخبار حساس به شکلی منتشر شوند که به لطمه های اجتماعی دامن نزنند. به عنوان مثال، بجای این که تیتر بزنیم «فلان شخصیت معروف خودکشی کرد»، بهتر است بگوییم «فلان شخصیت معروف درگذشت».
وی اظهار داشت: از طرف دیگر، گاهی اوقات رسانه ها به قصد دراماتیک جلوه دادن درگذشت یک فرد مشهور و افزایش بازدید صفحات یا سایت های خود، قبل از آنکه بطور قانونی علت مرگ مشخص شود، به سرعت اعلام می کنند که مرگ او خودکشی بوده است. در صورتیکه مدتی بعد ممکنست روشن شود که مرگ او نتیجه یک سانحه یا قتل بوده است. مثال های مختلفی از این موارد در دستورالعمل های موجود ذکر شده است و از رسانه ها دعوت می نماییم که حتما این دستورالعمل ها را مطالعه کنند.
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت تاکید کرد: نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در انعکاس اخبار مربوط به خودکشی نباید به ساده سازی پرداخت. خودکشی به طور معمول تنها به یک دلیل خاص اتفاق نمی افتد و بطور معمول نتیجه ای از ترکیب مشکلات مختلفی است، همچون بیماریهای روان پزشکی درمان نشده، فشار روانی، عوامل محیطی، اجتماعی یا اقتصادی و مسائل دیگر. به عنوان مثال، اگر گفته شود که فردی به سبب فشار کاری، مشکلات مالی یا اعتراض به یک موضوع خاص به زندگی خود پایان داده، این امر نوعی ساده سازی است که نه فقط واقعیت پیچیده خودکشی را پنهان می کند، بلکه می تواند افکار خودکشی را در افرادی که با مشکلات مشابه دست و پنجه نرم می کنند، تقویت کند.
وی ادامه داد: در مورد خودکشی باید نگاهی جامع و فراگیر به شرایط فرد و عوامل مؤثر در این پدیده داشته باشیم و بدون دریافت نظر کارشناسان، نباید اخبار را بصورت هیجانی و دراماتیک منتشر نماییم. "ما نمی گوییم اخبار را منتشر نکنید، بلکه تاکید داریم که مسئولانه تر عمل کنید."
وی با تکیه بر اهمیت مسئولیت اجتماعی به عنوان یکی از ارکان حیاتی در عرصه سلامت روان، اشاره کرد: خیلی از ما در اطرافیان خود افرادی داشته ایم که متأسفانه به زندگی خود پایان داده اند. اگر لحظه ای تأمل نماییم و به این فکر نماییم که شاید ما یا دیگران می توانستیم کاری انجام دهیم تا آن فرد تصمیم خودرا تغییر دهد، بطور قطع چنین کاری را می کردیم یا از دیگران انتظار داشتیم که چنین اقدامی انجام دهند.
شالبافان با تکیه بر پیچیدگی و تنوع عوامل در رابطه با خودکشی و اینکه اقدامات پیشگیرانه هنوز بطور کامل شناخته شده نیستند، اظهار داشت: با این وجود، رسانه ها نقش حیاتی در تقویت یا تضعیف این اقدامات ایفا می کنند. بعنوان مثال، تغییر شرایط اجتماعی ممکنست از حوزه تأثیرگذاری وزارت بهداشت و کارشناسان سلامت فراتر باشد، اما انتشار اخبار، هدفی ساده و دست یافتنی است که می تواند با همکاری رسانه ها و وزارت بهداشت به تغییرات مثبتی منجر شود. اگر رسانه ها در این راه همراه شوند، تأثیرات آن به سرعت ملموس خواهد بود.
وی تاکید کرد: تجربه نشان داده است که انتشار بی محابای خبر خودکشی یک فرد مشهور می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد؛ چونکه برخی افراد با او همذات پنداری کرده و ممکنست اقدام او را تقلید کنند. بنابراین، رسانه ها باید از برجسته سازی محل وقوع و روش خودکشی اجتناب کنند، برای اینکه این اطلاعات می تواند افراد مستعد را تشویق کند تا به همان شیوه و در همان مکان به زندگی خود پایان دهند. این حساسیت در انتشار اخبار، نه محدودیت بلکه مسئولیتی انسانی در راستای حفظ جان افراد است.
یکی از مسائل اساسی که دکتر شالبافان بر آن تاکید داشت، مسئله انگ زنی به بیماریهای روانی بود. وی اظهار داشت: یکی از فاکتورهای مهم پیش گیری از وقوع خودکشی و کاهش آمار آن در جوامع، مراجعه به موقع فرد به درمانگر و مشاور است. یکی از عوامل اصلی در کشور ما، انگ بیماریهای روانپزشکی و مراجعه به درمانگران و حتی انگ مصرف داروهای روانپزشکی است. بدین سبب افراد یا مراجعه نمی کنند یا به سبب نظرات عامیانه و غیرمسئولانه برخی افراد ناآگاه، درمان خودرا متوقف می کنند.
وی گفت: بیماریهای روانپزشکی، درست مانند دیابت یا فشارخون، حاصل اختلالاتی در بدن و تغییر وضعیت سلامتی هستند که نیازمند درمان و مراقبت اند. یکی از عوامل اصلی در پایین آوردن انگ در رابطه با این بیماریها، ارتقای سواد سلامت روان در جامعه است؛ عرصه ای که رسانه ها می توانند نقشی بی بدیل و اثرگذار در آن ایفا کنند.
شالبافان تاکید کرد: رسانه ها باید همیشه بر این نکته پافشاری کنند که بیماریهای سلامت روان نه فقط قابل تشخیص اند، بلکه می توانند بطور مؤثری درمان و کنترل شوند. در کشور ما، هم روش های درمانی غیردارویی و هم داروهای روانپزشکی به گونه ای ایمن و در دسترس ارائه می شوند. متأسفانه باورهای نادرستی در مورد داروهای روانپزشکی وجود دارد؛ همچون اینکه اعتیادآور هستند یا موجب افزایش وزن می شوند. اما حقیقت این است که بیشتر داروهای روانپزشکی که در داخل کشور و در جهان تولید می شوند، عوارض جدی نداشته و در بلندمدت اثرات مثبت و قابل توجهی بر سلامت روان افراد برجای می گذارند.
سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت در ادامه سخنانش اظهار داشت: «انگ زدن» ریشه در رفتارهای ناصحیح و دیدگاه های اشتباه تک تک افراد جامعه دارد. اگر هر یک از ما این دیدگاه را در خود اصلاح نماییم و از انگ زدن به دیگران دست برداریم، اگر از قضاوت و تحقیر فاصله گرفته و با نگاهی انسانی تر به اطرافیان بنگریم، این دیوارهای بی اعتمادی فرو خواهد ریخت. در چنین فضایی، بیمارانی که به سبب ترس از قضاوت جامعه از مراجعه به پزشک خودداری می کنند، می توانند با خیالی آسوده تر برای درمان اقدام نمایند، کیفیت زندگی شان را ارتقا دهند و در راه پیشرفت فردی و سلامت روانی خود گام بردارند.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، شالبافان با انتقاد از محتوای برخی سریال ها و فیلم های سینمایی اظهار داشت: متأسفانه در بعضی آثار، بیماران روانپزشکی به گونه ای غیرانسانی، خشن و ترسناک به تصویر کشیده می شوند. انگار برخی کارگردانان به نتایج منفی این رویکرد آگاه نیستند، اما چنین تصاویری می تواند تصورات جامعه درباره ی این بیماران را مخدوش کرده و لطمه جدی وارد کند. بعنوان مثال، مخاطبی که هیچ گاه از نزدیک با یک بیمار روانپزشکی مواجه نشده است، با دیدن اینگونه آثار، نیاز به مراجعه به روانشناس یا درمانگر در خود احساس نمی کند، برای اینکه تصور می کند مشکلات روانی چیزی بمراتب هولناک تر از وضعیت خود او هستند. این مسئله به انگ زنی به بیماریهای روانپزشکی دامن زده و لطمه های روانی را در جامعه تشدید می کند.
وی اظهار داشت: همچنین، گاهی در خلال همین سریال ها، درمانگران، افرادی بی اثر نمایش داده می شوند که موجب می شود مردم نسبت به کادر درمان بی اعتماد و دلسرد شوند، در صورتیکه خدمات تخصصی درمانگران در خیلی از موارد توانسته جان افراد را نجات دهد و کیفیت زندگی بیماران را بطور شایان توجهی ارتقا دهد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب